Hoe was de situatie voor de beurskrach van 1929?

In dit hoofdstuk bekijken we hoe de economische en maatschappelijke situatie in elkaar zat voor de beurskrach van 1929. We bestuderen de jaren 20 na de zware eerste wereldoorlog, en delen de situatie in onder Amerika en Duitsland. Dat de situatie binnen deze landen na de oorlog erg verschillent is blijkt wel uit de verschillende gebeurtenissen in deze perioden.

Hoe was de situatie in Duitsland in de jaren twintig?

Eerste Wereldoorlog

Europa was aan het begin van 1900 een kruitvat: door nationalistische gevoelens, een agressieve buitenlandse politiek en het sluiten van bondgenootschappen kon het kleinste conflict tot een grote Europese oorlog leiden. Het was dan ook in 1914 toen deze benodigde aanleiding naar voren kwam.

De Oostenrijkse troonopvolger Frans-Ferdinand bezoekt samen met zijn vrouw Sophia de hoofdstad van de Oostenrijk-Hongaarse provincie Bosnië. Veel mensen vonden dat Bosnië een onafhankelijke staat moest zijn, en niet tot Oostenrijk-Hongarije behoorde. Dit was dan ook naar alle waarschijnlijkheid de aanleiding voor Gavrilo Princip, een Bosnische-Servische studente, om Frans Ferdinant en zijn vrouw neer te schieten.

Gavrilo Princip bleek lid te zijn van de zwarte hand, een Servische terroristische organisatie. Hierop eiste Oostenrijk-Hongarije in een ultimatum om onderzoek te mogen doen op Servisch grondgebied. Dit stond echter gelijk aan een verkapte oorlogsverklaring, aangezien geen enkel land aan deze eisen zou voldoen.

Vervolgens zouden de bondgenootschappen ervoor zorgen dat er al snel een Europese oorlog ontstond: Duitsland steunde Oostenrijk-Hongarije en Rusland besloot Servië te steunen. De oorlog zou vier jaren duren, en in die tijd zouden er miljoenen slachtoffers vallen en miljarden dollars aan schade veroorzaakt worden… maar wie was nu eigenlijk de schuldige?

Blokkade

Toen het Duitse leger na het einde van de oorlog terugkeerde werden ze met luid gejuich verwelkomt. De oorlog was over, en de erbarmelijke situatie van honger, ziekte en dood zou snel voorbij zijn. Dit bleek echter niet het geval: er bleef een blokkade, en geallieerde soldaten bewaakte de grenzen voor langere tijd.

In maart 1919 besloten Amerika en Engeland tot opheffing van de blokkade. Ondertussen kwamen er verschillende hulpacties op gang vanuit Denemarken en Nederland om de ondervoede jeugd erboven op te krijgen. De financiële druk vanuit Amerika en Frankrijk werd echter opgevoerd: ze wilde herstelbetalingen zien in goud. De voedseltransporten kwamen op gang, maar Frankrijk was het hier niet mee eens. Na de ondertekening van het Verdrag van Versailles door Duitsland veranderde de situatie echter…

Verdrag van Versailles

Het was op 28 juni 1919 dat de Vrede van Versailles getekend werd. De Duitsers zagen het echter niet als een vredesverdrag: nee, ze zagen het als een dictaat. De punten van het Verdrag van Versailles waren zeer nadelig voor Duitsland en werden hen opgelegd onder bedreiging van een totale bezetting

Duitsland moest economisch belangrijke gebieden afstaan en verloor veel koloniën. De legermacht van Duitsland werd sterk verkleint, en Duitsland diende herstelbetalingen te doen aan andere landen in goud. Het kwam er op neer dat Duitsland als hoofdschuldige werd aangewezen en daarvoor werden ze hevig gestraft.

Uiteindelijk hadden ze weinig keus: wanneer ze het verdrag niet zouden tekenen zouden belangrijke steden bezet worden door Engeland en Frankrijk. Duitsland ondertekende het verdrag dan ook nadat er een meerderheid behaald was voor het voorstel binnen de Reichstag.

Gevolgen blokkade

Na de ondertekening van het verdrag kwamen de voedseltransporten weer op gang. Na 1919 was de schaarste voorbij maar de woede bleef. Duitsland zou een machtig staat worden, maar deze droom werd een nachtmerrie: het land was militair zwak en de Duitse eer was lager dan ooit. Door deze onrust ontstond er al snel een instabiel politiek klimaat met economische problemen.

Herstelbetalingen niet meer te betalen

Van 1919-1923 was de situatie binnen Duitsland erg slecht. De blokkade had de bevolking verzwakt, en de voedseldistributie verliep nog steeds niet soepel. Hierdoor kwamen veel mensen om van de honger door een gebrek aan vitale voedingsstoffen, of door ziektes die zich gemakkelijk konden verspreiden onder de bevolking door het verzwakte afrweersysteem.

Doordat de bevolking zwak was, en de internationale concurrentiepositie matig, was het economisch klimaat binnen Duitsland erg slecht. In de zomer van 1923 kon Duitsland de herstelbetalingen dan ook niet langer betalen, waarna Franse en Belgische legertroepen het Ruhrgebied bezetten. De Duitse regering was woedend, en riep de Duitsers in dit gebied op om te stoppen met werken: de staat zou de lonen wel betalen.

De situatie ten gevolge van deze belofte waren rampzalig: de staatskas was leeg, en Duitsland moest daarom wel meer geld bijdrukken. Hierdoor vond er hyperinflatie plaats waarbij de waarde van de Duitse Reichsmark verder daalde. Na de bezetting van het Ruhrgebied door Frankrijk kelderde de waarde van de Reichsmark al van 25 voor een dollar naar 400 voor een dollar, en de situatie verslechterde alleen maar door de massastakingen en het bijdrukken van geld: Duitsland bevond zich in een neerwaartse spiraal.

Grafiek prijs van een brood – weergeeft de stijgende inflatie.

Dawesplan 

Al snel stegen de prijzen voor een brood naar een miljard Reichsmark. De Duitse bevolking verloor het vertrouwen in de Reichsmark waardoor veel mensen het geld inruilde voor Amerikaanse dollars. Ondertussen kwam de ruilhandel weer op gang, waarbij het effectiever was om producten te ruilen dan om iets met geld te kopen. De gehele economie in Duitsland was ontregeld, en er ontstond een complete economische en maatschappelijke chaos. Ook Amerika zag in dat het op deze manier niet verder kon…

Amerika bedacht een innovatief plan waarmee Duitsland er weer bovenop gebracht moest worden: het Dawesplan. Het principe van dit plan was het rondpompen van geld. De Amerikanen wilden geld uitlenen aan de Duitsers waardoor de economie weer op gang gebracht kon worden. Duitsland voerde een nieuwe mark met een gunstigere koers in waardoor de situatie weer stabiliseerde en Duitsland weer kon beginnen met het doen van herstelbetalingen. In 1924 verliet het Franse leger het Ruhrgebied weer: de situatie in Duitsland leek weer positiever.

Hoe was de situatie in Amerika in de jaren twintig?

Na de oorlog nam het vertrouwen van de Amerikaanse bevolking in de toekomst weer toe: het was het begin van de Roaring Twenties. Amerika had zich neergezet als een wereldmacht, waarbij Europa economisch afhankelijk was geworden van Amerika door verschillende leningen die werden uitgegeven om de situatie te herstellen. Het interbellum was voor Amerika dan ook een gunstige periode met veel ontwikkelingen op politiek, maatschappelijk en economisch gebied.

Een periode van hoogconjunctuur

Door het hoge vertrouwen van de bevolking in de toekomst namen de consumptie en de investeringen op Wall Street toe. Door deze hoogconjunctuur kwamen er in sneltreinvaart nieuwe geautomatiseerde technologieën waarmee er nog sneller geproduceerd kon worden: denk hierbij bijvoorbeeld aan de Ford auto’s die per onderdeel machinaal geproduceerd konden worden.

Door deze gunstige situatie nam de vraag naar modieuze kleding en nieuwe cultuurelementen tevens een sprong. Jazz vond zijn weg naar de bevolking van Amerika, en wat op het ene moment nog hip was kon op het andere moment zijn status geheel verliezen. We kunnen dan ook spreken van een bewogen tijd waarin allerlei ontwikkelingen elkaar  in hoog tempo afwisselden.

In de roaring twenties steeg de waarde van aandelen en werden er veel nieuwe dingen uitgevonden.

Politieke situatie

Ook op het politieke gebied vonden er veel ontwikkelingen plaats, zo kwamen etnische minderheden als vrouwen steeds vaker voor hun rechten op en wilde de minderbedeelde meer steun van de overheid. Internationaal gezien bemoeide Amerika zich echter steeds minder met andere landen: isolationisme was van toepassing.

Conclusie

Na de eerste wereldoorlog verschilde de situatie in Duitsland en Amerika sterk. Duitsland werd als hoofdschuldige aangewezen van de eerste wereldoorlog en moest hoge herstelbetalingen doen aan onder andere Amerika, Frankrijk en Engeland. De onrust nam door hongersnood en een gebrek aan orde steeds verder toe totdat Amerika na de hyperinflatie van 1923 met het Dawesplan kwam. De situatie in Duitsland leek weer de goede kant op te gaan..

In Amerika begonnen de Roaring Twenties: in de jaren twintig heerste er een hoog consumentenvertrouwen in de toekomst waardoor de koersen verder bleven stegen en de ene ontwikkeling werd opgevolgd door de andere. De vraag bleef echter: hoe lang zou deze hoogconjunctuur en stijging van de economie aanhouden?

Auteur

Over Alex Mostert

Al toen ik 16 was kocht ik stiekem mijn eerste aandeel. Ondertussen beheer ik beleggen.info al meer dan 10 jaar en help ik mensen graag bij het bereiken van 'financiële vrijheid'. Na een studie bedrijfskunde en psychologie heb ik mij volledig toegelegd op ondernemen: de helft van de tijd in Nederland & de helft van de tijd in het buitenland. Lees hier meer over mij & maak kennis! Laat ook vooral een reactie achter onder het artikel!