Had de economische crisis van 1929 voorkomen kunnen worden?

In deze deelvraag leggen we een verband tussen de Tweede Wereldoorlog en de crisis: wat voor rol heeft de crisis gespeeld bij het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog en hoe had de crisis eventueel voorkomen kunnen worden? We gaan zelfs verder en onderzoeken of de crisis echt als voornaamste oorzaak van de oorlog kan worden aangewezen.

Had de crisis voorkomen kunnen worden?

Tot nu toe hebben we de crisis bekeken en geanalyseerd wat de achtergrond, de oorzaken en de gevolgen van de crisis waren. In dit artikel richten we op de oorzaken om te kijken of de crisis voorkomen kon worden.

Kort samengevat hebben we het gehad over enkele oorzaken:

•  Geleend geld
•  De landbouwcrisis
•  De inkomensverdeling
•  Het Dawes-plan

Om de crisis die hierop volgde te voorkomen, had men deze problemen op tijd moeten lokaliseren en bestuderen om ze vervolgens vroegtijdig op te kunnen lossen.

Optimisme en geleend geld

Door het optimisme wat zich onder het volk bevond was het gemakkelijk om geld te lenen. Banken gaven al snel leningen uit, omdat deze met gemak terug betaald kon worden met de winst van de aandelen. Met het geld kon dan weer nieuwe aandelen gekocht of nieuwe investeringen gedaan worden, waardoor aandelen in waarde stegen en het optimisme ook groter werd.

Er zit een groot risico verbonden aan het speculeren met geleend geld op de effectenbeurs. Een gevolg van de grote waardedaling van aandelen voor de micro-economie is het deit dat een individu zijn ingelegde vermogen kwijt raakt en daardoor in de schulden komt te zitten. Op macro-economisch gebied zorgt de opeenhoping van de schulden van individuen ervoor dat banken failliet kunnen gaan met alle gevolgen van dien.

Banken hadden deze situatie kunnen zien aankomen en voorzichtiger moeten zijn tijdens het optimisme. Door reserves op te bouwen kunnen banken zich beter voorbereiden op een mogelijke tegenslag op de effectenbeurs. Door de landbouwcrisis die na de Eerste Wereldoorlog ontstond waren de opgebouwde reserves verbruikt. Banken hadden dus weinig tot niets meer om op terug te vallen. Dit is dus nog een reden waarom banken voorzichtiger hadden moeten zijn en minder snel geld hadden moeten uitlenen.

Inkomensverdeling oplossen

Daarnaast had de VS een grote tegenstelling in de inkomensverdeling, zoals vermeld in deelvraag twee, welke tot een mogelijke situatie van faillissementen kon leidden en voor een laag vertrouwen zorgde. De VS had ook nog veel leningen opstaan naar Duitsland vanwege het Dawes-plan. Dit zorgde er indirect voor dat Engeland en Frankrijk hun oorlogsleningen aan de VS konden aflossen.

Er was dus van tevoren bekend dat er bij een neergang in de economie een kettingreactie zou ontstaan, welke leidde tot faillissementen, etc. Eenmaal een wereldwijde crisis geworden, zou Duitsland geen herstelbetalingen en aflossingen aan de VS meer kunnen betalen, waardoor andere Europese landen ook herstelbetalingen misliepen.

Om het probleem op te lossen had men als eerste preventieve maatregelingen moeten treffen zoals de bevolking informeren en waarschuwen voor het risico van speculeren met geleend geld. De dreiging van een economische neergang was reëel door de opgemaakte reserves, de ongelijke inkomensverdeling en de kettingreactie die het Dawes-plan met zich mee zou brengen. Als het volk dus voorzichtiger te werk zou zijn  gegaan op de beurs en als de banken minder snel geld uitgeleend zouden hebben zou mogelijk een groot vermogen gespaard blijven.

Was de crisis de hoofdoorzaak van de Tweede Wereldoorlog?

De economische crisis van 1929 heeft zeker meegespeeld in het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog. De vraag is echter of de crisis tevens als hoofdoorzaak kan worden aangewezen of dat er meer zaken hebben meegespeeld.

Naast de economische factor, de crisis, zijn er ook politieke en militaristische factoren die spelen of opkomen in de jaren voor de oorlog: Hitler/Nationaalsocialisme, Verdrag van Versailles Bewapening, Blokvorming/Bondgenootschappen, Leiderschap

Nationalisme en racisme

Zoals in het vorigde deel van het artikel te lezen is, kon Hitler aan de macht gekomen door gebruik te maken van de economische crisis. Volgens de ideologie van het nationaalsocialisme is de mens in verschillende rassen samen te vatten. Het superieure ras zou dan het Arische ras zijn, waaronder Duitsers, Scandinaviërs, Nederlanders en Vlamingen behoorden. Andere volken moesten onderschikt gemaakt worden, of zelfs worden vernietigd.

Deze factor, het nationalisme, zien we ook terug in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog. Toch zit er wel een verschil tussen nationalisme voor de Eerste en voor de Tweede Wereldoorlog. Voor de Eerste Wereldoorlog was het nationalisme vooral gericht op het verheerlijken van het eigen volk. Hitler ging een stap verder door een ander ‘ras’ actief aan te pakken.

Verdrag van Versailles en economische problemen

Door het Verdrag van Versailles werd Duitsland in zijn mogelijkheden beperkt. Het geld wat er nog over was tijdens de crisis zou gebruikt moeten worden voor de herstelbetalingen, waardoor Duitsland zelf niet kon herstellen. Hitler maakte hier een einde aan, hij negeerde het verdrag en stopte de herstelbetalingen.

Hij wilde Duitsland weer op de kaart zetten door weer een grootmacht te worden. Door de hoge werkeloosheid was er genoeg arbeidsaanbod. Hitler zette dit aanbod in om te werken aan infrastructuur, industrie en in het leger. Ook zorgde hij, door middel van propaganda, ervoor dat het volk trots werd, waardoor het schandegevoel van het Verdrag van Versailles afnam. Dit alles bij elkaar zorgde ervoor dat Hitler het Duitse volk achter zich kreeg om de Eerste Wereldoorlog en het verdrag te wreken.

Wapenindustrie

Door de grote investeringen in het leger en de oorlogsindustrie, nam de Duitse bewapening een grote stap vooruit. Toen de Spaanse Burgeroorlog in 1936 begon, zag Hitler zijn kans zijn bewapening voor het eerst uit te testen en de wereld te laten zien waartoe Duitsland in staat was. Duitsland hielp de Spaanse nationalisten door de Luftwaffe te gebruiken om de stad Guernica te bombarderen. Naast Nazi-Duitsland liet ook de Sovjet-Unie en Fascistisch Italië zien wat zij op militair gebied in huis hadden. De Sovjet-Unie steunde de Republikeinen door onder andere tanks en soldaten te sturen.

Blokvorming en verdragen

Hierin zie je dat er blokvorming begint op te treden. Duitsland en Italië steunen gezamenlijk de nationalisten, waaronder zich ook fascisten bevonden, terwijl de Sovjet-Unie de republikeinen steunt, waaronder zich communisten bevonden. Dit speelde zich af in Spanje, maar ook op groter schaalniveau begon de blokvorming plaats te vinden.

In 1936 sloten Duitsland en Italië de as Rome-Berlijn, uitgebreid tot het Staalpact in 1939. Daartegenover kwamen het Verenig koninkrijk en Frankrijk te staan. Onder leiding van premier Chamberlain en premier Daladier, werd de appeasment politiek uitgevoerd. De angst voor een wereldoorlog was groot, en daarom werd er steeds toegegeven aan de wensen van Hitler om zo een oorlog te voorkomen. Dit leiderschap is veel bekritiseerd, omdat Hitler zijn Rijk uit kon breiden, en een oorlog onvermijdelijk was geworden.

Er zijn dus meerdere factoren te benoemen voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Maar was de crisis dan toch de hoofdoorzaak. Door het te bekijken in een oorzaak-gevolg verband, blijkt de crisis toch zeker van belang te zijn geweest. Door de slechte economische situatie in Duitsland was de vraag naar een sterk leider groot genoeg geworden, waardoor Hitler de volledige macht kon grijpen. Daarnaast gebruikte hij de crisis om het land te herbewapenen, maar ook om het volk achter zich te krijgen. Bondgenootschappen en blokvorming verstevigde vooral Hitlers macht. Zijn drang naar gebiedsuitbreiding en om het Verdrag van Versailles te wreken, zorgde ervoor dat een oorlog onvermijdelijk werd.

Conclusie: kon de oorlog verkomen worden?

Als de dreigende neergang in de economie beter geanalyseerd werd, en daardoor preventieve maatregelingen getroffen werden, zou de omvang van de crisis groter geweest kunnen zijn. De neergang zelf is een ‘natuurlijke beweging’ in de economie en zou dus onvermijdelijk zijn. Wel zou de invloed op Duitsland verminderd zijn en had Hitler minder kans om de macht te grijpen.

Aangezien Hitler voor veer spanningen zorgde door onder andere tegen het Verdrag van Versailles in te gaan en bondgenootschappen te sluiten, zouden veel aanleidingen voor de Tweede Wereldoorlog wegvallen als hij niet aan de macht gekomen was. Hiermee zou mogelijk de Tweede Wereldoorlog niet plaatsgevonden hebben, maar dit is niet met zekerheid vast te stellen. Het is nooit zeker hoe de geschiedenis zich zou inrichten als belangrijke gebeurtenissen niet plaatsvonden.

Auteur

Over Alex Mostert

Al toen ik 16 was kocht ik stiekem mijn eerste aandeel. Ondertussen beheer ik beleggen.info al meer dan 10 jaar en help ik mensen graag bij het bereiken van 'financiële vrijheid'. Na een studie bedrijfskunde en psychologie heb ik mij volledig toegelegd op ondernemen: de helft van de tijd in Nederland & de helft van de tijd in het buitenland. Lees hier meer over mij & maak kennis! Laat ook vooral een reactie achter onder het artikel!