Wat is een bubbel of zeepbel in de economie?
Soms lijkt het in de economie jarenlang erg goed te gaan. Er worden gouden tijden beleeft en er lijkt geen einde aan de voorspoed te komen. Maar wanneer er sprake is van een zeepbel of bubbel in de economie dan zullen deze goede tijden uiteindelijk altijd eindigen. Maar wat houdt een bubbel nu eigenlijk in en hoe kan je deze herkennen? In dit artikel lees je er alles over!
Wat is een zeepbel of bubbel?
Een zeepbel of bubbel is een situatie waarin de waarde van iets enorm stijgt zonder dat daar een duidelijke reden voor is. De prijs ligt dan ver boven de daadwerkelijke of intrinsieke waarde. Een zeepbel of bubbel barst uiteindelijk altijd waarbij veel beleggers hun geld verliezen.
Hoe kan je zelf profiteren van een bubbel?
Als belegger kan je een mooie winst behalen tijdens een bubbel. Wel moet je onthouden dat het erg lastig is om een bubbel te herkennen. Na afloop is het makkelijk praten, maar wanneer de geschiedenis nog moet worden geschreven is het erg lastig om de juiste beslissing te nemen.
Het is in ieder geval belangrijk om op het juiste moment uit te stappen. De slimste beleggers lukt het ook om te profiteren van het knappen van de bubbel. Je kan tegenwoordig namelijk ook winst maken bij dalende koersen. Wil je weten hoe dit werkt? Lees dan ons artikel over dit onderwerp:
Hoe kan je bubbels herkennen?
Het is bijzonder lastig om economische bubbels te herkennen. Gehele overheden en systemen zijn omgevallen doordat een bubbel uit elkaar knapt. Achteraf gezien kan je een bubbel makkelijk herkennen, maar als je erin zit dan is dit een stuk lastiger.
Toch zijn er enkele kenmerken die het waarschijnlijk maken dat er sprake is van een bubbel:
- De marktprijs ligt boven de daadwerkelijke waarde.
- De onderliggende waarde moet op een bepaald vlak vernieuwend zijn.
- Het daadwerkelijke rendement volgt pas later in de toekomst.
- Een bubbel knapt ooit in de toekomst.
Dat nieuwigheid belangrijk is blijkt uit de diverse hypes. De Bitcoin was een nieuwe techniek die werd opgeblazen tot enorme proporties. Ook verpakte hypotheken en tulpen in 1600 waren allemaal nieuwe producten. Het is immers een stuk lastiger om de waarde van iets nieuws vast te stellen.
Het moment waarop het rendement oplevert is ook belangrijk. Dit moment moet ver genoeg in de toekomst liggen. Het kost namelijk tijd voor een economische bubbel om zich te ontwikkelen.
Uiteindelijk weet je pas echt of iets een bubbel is wanneer hij knapt. Tot die tijd kan je nooit met de volle overtuiging claimen dat er sprake is van een bubbel.
Wat zijn de gevolgen van een bubbel?
Een bubbel heeft vaak negatieve gevolgen voor de economie. Het is een vorm van welvaartsverschuiving waarbij een grote groep mensen veel geld verliest.
Een kleine groep mensen is er vanaf het begin bij. Ze kopen bijvoorbeeld Bitcoins voor een paar cent en zien ze stijgen naar een waarde van tienduizenden dollars. De meeste mensen worden echter (te) laat wakker en kopen de Bitcoins laat in.
Uiteindelijk zie je vaak dat een kleine groep mensen ontzettend rijk kan worden van een bubbel, terwijl een grote groep mensen erg veel geld verliest. Een bubbel kan zelf een recessie veroorzaken. De kans hierop is groter wanneer het aantal mensen dat hun vermogen verliest groot is.
Wat is de eerste bekende bubbel?
De eerste, bekende economische zeepbel vond plaats in Nederland. We reizen hiervoor terug naar het jaar 1630 toen Amsterdam zich in de gouden eeuw bevond. Amsterdam was enorm succesvol en verdiende enorme bedragen met de handel.
Een plant uit het Ottomaanse Rijk bleek goed te groeien in Nederland en nam al snel in populariteit toe. De bloem werd door de rijke aristocraten gezien als een statusobject. Wanneer je een tuin vol tulpen had, dan moest je het wel goed voor elkaar hebben.
Hierdoor nam de prijs van een tulp al snel toe. Wanneer veel mensen iets willen hebben, dan zie je dat de prijs fors stijgt. Op een gegeven moment kon je voor een tulp zelfs een heel grachtenpand kopen. Deze forse stijging kon natuurlijk niet aanhouden: in 1637 zag je dat de prijs van tulpen volledig instortte.
Dit was de eerste economische bubbel die uit elkaar viel. Door de geschiedenis heen zouden er nog vele andere bubbels volgen.
Hoe verloopt een bubbel?
Het onderzoek van de economist Hyman P. Minsk kan helpen bij het begrijpen van de ontwikkeling van een bubbel. Volgens hem verloopt iedere bubbel volgens enkele vaste stappen: displacement, boom, euforie, het nemen van winst en paniek.
Displacement (verplaatsing)
In deze periode raken investeerders geïnteresseerd. Dit komt door een nieuwe ontwikkeling. Het kan bijvoorbeeld gaan om een nieuwe techniek of lage rentestanden.
Boom
Door de interesse beginnen de prijzen te stijgen. Hierdoor neemt de aandacht verder toe, waardoor steeds meer beleggers instappen. De stijgende lijn zorgt er voor dat veel mensen het gevoel hebben dat ze moeten instappen om te voorkomen dat ze de boot missen.
Euforie
De prijs van hetgeen waar de bubbel betrekking op heeft, bereikt ongekende hoogtes. De prijs stijgt en stijgt en niemand verwacht dat het ooit weer gaat dalen. Beleggers verliezen hun voorzichtigheid en kopen blind.
Winst nemen
Het is niet makkelijk om te voorspellen wanneer een bubbel barst. Toch lukt het sommige mensen om hun winst op het juiste moment te nemen. Je kan dit het beste doen wanneer er duidelijke waarschuwingssignalen zijn. Voor mij was dit het geval met de Bitcoin hype toen zelfs de postbode me vroeg of hij cryptocurrencies moest kopen.
Paniek
Steeds meer mensen besluiten om hun winst te pakken. Hierdoor begint de prijs te dalen. Door de daling raken beleggers in paniek waardoor ze de effecten beginnen te dumpen. Door het veel hogere aanbod dan vraag stort de prijs geheel in. De bubbel is gebarsten!
Wat is de internetbubbel?
In de late jaren negentig beleefden internetbedrijven gouden tijden. Het internet begon sterk te groeien en het werd duidelijk hoeveel potentie deze nieuwe techniek had. Grote bedrijven als Microsoft, Yahoo en Google werden gekenmerkt door een snelle groei en werden in korte tijd erg populair. Veel andere ondernemingen volgden in hun voetsporen, en wilden mee surfen op de succesvolle golf van het internet.
Hierbij werden de aandelen van internetbedrijven niet meer op de traditionele manier gewaardeerd. De waarde van een aandeel werd bepaald door te kijken naar de opbrengsten. De winstgevendheid van een bedrijf werd volledig uit het oog verloren. Groei zou het belangrijkst zijn en de winst zou uiteindelijk wel komen.
Op dit enorme succes volgde echter de zogenaamde ‘dotcombubble’, ofwel de internetzeepbel. Door de populariteit van het wereldwijde web en het idee dat het succes niet op kon, kochten beleggers massaal aandelen van deze bedrijven. Hierdoor stegen de aandelenkoersen buitengewoon snel om vervolgens volledig in te storten. Dit kwam doordat veel bedrijven in de sector niet aan de verwachtingen konden voldoen. Alleen de sterke bedrijven bleven over.
De vastgoedzeepbel
Maar ook in de vastgoedsector is sprake geweest van een enorme zeepbel. Als je vastgoed koopt, gebeurt dit vaak met een hypotheek. Hierdoor is er altijd een kans dat de hypotheeknemer niet in staat zal zijn de maandlasten te betalen. In zo’n geval worden de banken eigenaar van het vastgoed. Ze zullen de woning weer op de markt zetten, om de mislukte hypotheekbetaling te compenseren.
In 2007-2008 ontstond in de Verenigde Staten door dit effect de ‘real estate bubble’ of ook wel kredietcrisis. Het werd te makkelijk gemaakt voor mensen met weinig vermogen om een hypotheek te krijgen. Uiteindelijk konden deze mensen hun hypotheek dan ook niet terug betalen. Banken konden de woningen niet meer op de markt verkopen, waardoor de prijzen ineenstortten. De zeepbel van het vastgoed spatte hierdoor uit elkaar. Veel banken gingen failliet en moesten door de overheid gered worden.
Beschuldigende vingers wezen al snel naar het te ruime overheidsbeleid. Banken mochten kleinere buffers aanhouden voor hypotheken die werden samengevoegd binnen obligaties. Hierdoor ontstonden er al snel complexe financiële producten waarbij het onduidelijk was wat de kwaliteit van de onderliggende hypotheken waren. Uiteindelijk bleek de kredietwaardigheid van de hypotheken verpakt in obligaties belabberd. In de nasleep van de kredietcrisis werd het banken verplicht gesteld om grotere buffers op te stellen.
De prijs van goud
Als de economie slechte tijden beleeft, zoeken veel beleggers hun heil vaak in beleggen in goud. Hierdoor stijgt de prijs van dit edelmetaal enorm. Dit zie je vaak in tijden van rampspoed.
Dit gebeurde bijvoorbeeld tijdens de schuldencrisis in Europa. De goudprijs behaalde steeds hogere toppen tijdens deze economische rampspoed. Uiteindelijk daalde de koers van goud echter weer sterk. Binnen een zeepbel economie val je altijd diep na de hoge klim.
Het natuurlijk verloop van een zeepbel
De cryptocurrency zeepbel
Een ander mooi voorbeeld van een bekende economische zeepbel, is de cryptocurrency zeepbel. Verleid door de media besloten veel amateur beleggers om Bitcoins en andere crypto’s te kopen. Top na top werd bereikt totdat de koers ruim $ 20.000 aantikte. De munt zelf had zijn waarde echter nog niet bewezen. Sterker nog, deze werd nog amper gebruikt.
Zeepbellen ontstaan vaak door een massahysterie waarbij mensen de realiteit uit het oog verliezen. Zo ook bij de cryptocurrency zeepbel. De zeepbel knapte en allerlei hoopvolle mensen verloren hun droom. Volg daarom niet blindelings de massa en bedenk of er een basis zit aan een prijsontwikkeling of dat het gewoon een bubbel is.
Aandelenbubbel van 1929
Een andere bekende bubbel is die van 1929. De roaring twenties was een periode waarin het niet mis leek te kunnen gaan. De beurzen stegen en stegen en het ging goed met Amerika. Aan het eind van de twintigste eeuw leek het tij te keren.
Fabrieken produceerden te veel producten en de verkopen bleven achter. Hierdoor besloten fabrieken massaal de productie te laten dalen. Veel mensen werden ontslagen en verloren hun inkomens waardoor de koopkracht verder daalde. Hierdoor raakte de economie in een vicieuze, negatieve cirkel.
De beurzen crashte en de economische situatie ging hard hollend achteruit. De crash op de Amerikaanse beurs heeft uiteindelijk zelfs bijgedragen aan de opkomst van Hitler en het fascisme in Europa.
Hoe ontstaat een zeepbel?
Er bestaat geen eenduidig antwoord op hoe een bubbel in de economie ontstaat. Economen hebben verschillende visies op bubbels in de economie.
De post-keyniaanse school gelooft dat de economie vanzelf wisselt tussen hoog- en laagconjunctuur. Mensen kunnen in tijden van toenemende vraag vanzelf te optimistisch worden. Het is volgens deze leer niet mogelijk om bubbels te voorkomen. Wel is het mogelijk om met slim overheidsbeleid de consequenties van de bubbel enigszins op te vangen.
De Oostenrijkse school gelooft juist dat ingrijpen in de economie de verschillen in conjunctuur veroorzaken. De internetzeepbel zou bijvoorbeeld veroorzaakt zijn doordat de FED te veel investeerde. Economen verschillen sterk op hun visies over economische bubbels. Hierdoor is het zowel lastig om de oorzaak als de beste aanpak te bepalen.
Auteur
Over Alex Mostert
Al toen ik 16 was kocht ik stiekem mijn eerste aandeel. Ondertussen beheer ik beleggen.info al meer dan 10 jaar en help ik mensen graag bij het bereiken van 'financiële vrijheid'. Na een studie bedrijfskunde en psychologie heb ik mij volledig toegelegd op ondernemen: de helft van de tijd in Nederland & de helft van de tijd in het buitenland. Lees hier meer over mij & maak kennis! Laat ook vooral een reactie achter onder het artikel!