Wat is een Ponzi schema of Ponzifraude?

Als je gaat beleggen kom je soms termen tegen, waarvan je waarschijnlijk geen idee hebt wat ze betekenen. De term ’ponzi schema’ is een vergelijkbare term. In dit artikel zullen we je uitleggen wat hier in de beleggingswereld nou precies mee wordt bedoeld.

Wat is een Ponzi Scheme?

Een ponzi scheme is een fraudeleuze opzet in de beleggingswereld, waarbij oude investeerders het geld ontvangen van nieuwe investeerders. Zo’n systeem heeft een kans van slagen zolang er maar nieuwe investeerders instappen. Aan oude investeerder worden vaak enorm hoge rendementen beloofd, alles om ze maar in te laten stappen. Vervolgens wordt er alles gedaan om de herkomst van het rendement te verbergen.

Uiteindelijk kan een ponzi scheme nooit eindeloos blijven bestaan, en stort deze in. In de meeste gevallen is het ponzi scheme al door de autoriteiten stopgezet, voordat het tot een totale instorting komt: er wordt dan gesproken van Ponzifraude.

Hoe kan je ponzi fraude herkennen?

De slimme belegger kan ponzi fraude eenvoudig herkennen door op deze kenmerken te letten. Het is eigenlijk altijd belangrijk om scherp te blijven wanneer je gaat beleggen via het internet.

Hoog rendement tegen weinig risico

Wanneer je gaat beleggen, zijn risico en rendement altijd direct met elkaar verbonden. Wanneer een fonds je een hoog rendement tegen weinig tot geen risico aanbiedt dan moeten de alarmbellen gaan rinkelen. Je wordt als belegger namelijk betaalt om risico’s te nemen en de (potentiële) vergoeding stijgt wanneer het risico toeneemt.

Er is geen toezicht

Betrouwbare beleggingen staan eigenlijk altijd onder het toezicht van een regulerende partij. In Nederland is dit de AFM. Wanneer je twijfelt over de legitimiteit van een belegging dan kan je altijd contact opnemen met de toezichthouder in je land.

Stabiele winstuitkeringen

Een belegging keert eigenlijk bijna nooit een stabiel winst uit. De aandeelbeurzen zijn onvoorspelbaar en volatiel waardoor je zelfs in goede economische tijden regelmatig geld zult verliezen. Wanneer een beleggingsproduct een zowel stabiel als hoog rendement beloofd dan moet je oppassen.

Vraag om opnieuw te investeren

Ponzi schema’s vragen beleggers vaak om het bedrag dat ze verdienen opnieuw te investeren. Dit gebeurt vaak tegen een nog hoger belooft rendement. Door beleggers te vragen om het geld opnieuw te investeren, voorkomen de partijen achter de ponzi schema’s dat ze te snel omvallen.

Ingewikkelde producten

Beleggingsproducten binnen een ponzi schema worden vaak onnodig ingewikkeld gepresteerd. Het is altijd belangrijk om alleen te beleggen in producten die je volledig begrijpt. Op die manier voorkom je dat je veel geld verliest door beleggingsfraude.

Professioneel uiterlijk

Laat je niet foppen door gelikte websites en mooie foto’s: moderne oplichters weten precies wat ze moeten doen om betrouwbaar over te komen. Onderzoek de partij waarmee je zaken wilt doen daarom altijd goed.

Benaderd worden

Wanneer iemand aan de telefoon of straat je plotseling een geweldig beleggingsproduct wilt aansmeren dan moet je erg voorzichtig zijn. Professionele instanties verkopen hun beleggingsproducten niet zomaar via bijvoorbeeld het internet.

Resultaten uit het verleden

Wees sceptisch over resultaten uit het verleden: oplichters kunnen ook gemakkelijk beleggingsresultaten vervalsen. Stel daarom voldoende kritische vragen om de waarheid naar boven te krijgen.

Wie is Charles Ponzi?

De naam ponzi scheme, is afkomstig van de Italiaan Charles Ponzi. Hij maakte van deze techniek gebruik in de jaren twintig van de vorige eeuw in de Verenigde Staten. Toch was Ponzi niet de pionier van dit systeem, want een eeuw eerder werd het al door Charles Dickens beschreven. Bernard Madoff was degene die de grootste ponzi scheme ooit opzette.

Ponzi startte zijn fraude vanuit een arbitrage op postzegels, in verband met verzendingen naar het buitenland. Hij werd er zo succesvol in, dat hij enorm veel verdiende. In vier maanden tijd wist Ponzi een miljoenen bedrag bij elkaar te sprokkelen.

De fout van Ponzi

De fout in het systeem van Ponzi lag in het feit dat hij geen geld investeerde, zoals hij aan de mensen voorhield. Het geld dat binnenkwam van nieuwe investeerders, gebruikte hij om de oude investeerders en de klantenwervers uit te betalen. Ponzi werd door dit makkelijk te verdienen geld verblind. Door zijn charme kon hij echter onderzoeken naar zijn onderneming nog lang van zich afhouden. Uiteindelijk was het Clarence Barron, die aantoonde dat hij een fraudeur was.

De ponzifraude

Vaak zijn ponzifraudes van te voren gearrangeerd, maar het komt ook voor dat goedbedoelde investeringsplannen ponzifraudes worden. Vaak gebeurt dit als door een tegenvallend rendement investeerders niet betaald kunnen worden. Uit paniek kan de organisator dan nieuwe investeerders aantrekken om vervolgens met het geld van de nieuwe investeerders de oude investeerders te betalen. Het in oorsprong bonafide investeringsplan is nu veranderd in een ponzischema.

Piramidespel

Ponzifraude lijkt in sommige aspecten op een piramidespel, maar kan langer standhouden. Dit komt doordat er minder nieuwe deelnemers nodig zijn. Zo hield Bernard Madoffs ponzifraude ongeveer dertig jaar stand, omdat hij een hoog, maar niet absurd hoog rendement bood. Ondanks dit worden ponzischemes soms foutief ook wel piramidespelen genoemd.

Bij een piramidespel of piramidefraude moeten de nieuwe deelnemers actief nieuwe deelnemers werven. Ze delen vervolgens in de winsten van de nieuw aangebrachte deelnemers. Het probleem is echter dat er nooit voldoende nieuwe deelnemers gevonden kunnen worden om de gehele piramide van inkomsten te voorzien. Het piramidespel lijkt ook een beetje op de ondernemingsstructuur van MLM bedrijven.

Voorbeeld van ponzi schema

Laten we de werking van ponzifraude toelichten aan de hand van een voorbeeld.

In de eerste maand leggen 10 beleggers allemaal € 1000 in. De fraudeur belooft ze een rendement uit te betalen van 50%. De beleggers ontvangen in de eerste maand dan ook een bedrag van € 5000 waarna de fraudeur nog € 5000 bezit.

In de tweede maand stappen nog eens 10 beleggers in met € 1000. De fraudeur betaalt alle 20 beleggers hun rendement uit waarna de fraudeur nog steeds € 5000 bezit.

In de derde maand stappen er nog 100 beleggers in met € 1000. De fraudeur pakt de biezen en steelt de € 105.000. Alle beleggers kunnen vervolgens fluiten naar hun centen.

Wie is Bernard Madoff?

Een pagina met uitleg over ponzifraude kan eigenlijk niet zonder een paragraaf over Bernard Madoff. Deze hoge heer leidde het bedrijf Bernard L. Madoff Investment Securities vanaf het jaar 1960. Hij gebruikte de onderneming om een piramidespel-achtige structuur op te zetten waarbij de rendementen van nieuwe beleggers werden gebruikt om die van bestaande beleggers uit te betalen. Vertrouwen is erg belangrijk bij een vergelijkbare structuur: wanneer te veel investeerders uit zouden stappen dan stort het kaartenhuis in.

Op papier voerde hij een split-strike strategie uit waarbij hij call en put opties uitschreef over de 35 meest indexgerelateerde beursfondsen. Het rendement hierop zou ieder jaar uitkomen op zo’n 10% en registreerde bijna nooit een verlies. Hij fonds werkte met tussenpersonen die in ruil voor commissies nieuwe klanten aanmelden.

In 2008 werd hij gearresteerd toen bleek dat het hele concept een grote leugen was. Voordat hij zichzelf aangaf keerde hij nog hoge bonussen uit aan familie, vrienden en personeelsleden.

Albanese anarchie van 1997

In 1997 ontstonden er grote rellen in Albanië. Nadat het land los kwam van het communistische systeem ontstond er een groot netwerk van Ponzi fraude. De overheid ondersteunde de schema’s en ruim twee derde van de bevolking in het land investeerde in de schema’s. In 1997 viel het systeem om waarna de helft van het toenmalige binnenlandse product in rook opging. Veel inwoners van het land verloren hun spaargeld en grootschalige gewelddadige rellen ontstonden.

Hedendaagse ponzi schema’s

Ook nu bestaan er veel ponzi schema’s  waarbij veel mensen worden verleid met een onrealistisch hoog rendement. Trap er niet in, de kans is groot dat je al je geld verliest!

Auteur

Over Alex Mostert

Al toen ik 16 was kocht ik stiekem mijn eerste aandeel. Ondertussen beheer ik beleggen.info al meer dan 10 jaar en help ik mensen graag bij het bereiken van 'financiële vrijheid'. Na een studie bedrijfskunde en psychologie heb ik mij volledig toegelegd op ondernemen: de helft van de tijd in Nederland & de helft van de tijd in het buitenland. Lees hier meer over mij & maak kennis! Laat ook vooral een reactie achter onder het artikel!