Hoe komt de prijs van een aandeel tot stand?

Je weet dat aandelen een prijs hebben, maar hoe komt deze prijs tot stand? Simpel gezegd is het een kwestie van vraag en aanbod. Een ontastbaar aandeel doet net als tastbare producten mee met het spel van de markteconomie. Aandelen worden aangeboden en aandelen worden gekocht. De verhouding tussen de hoeveelheid aandelen die wordt aangeboden en de hoeveelheid aandelen waar vraag naar is, bepaalt de prijs die een verkoper voor zijn aandeel kan krijgen en de prijs die jij ervoor betaalt.

Vraag en aanbod

Stel je voor dat Jan één aandeel heeft van het bedrijf A. Jan heeft het aandeel gekocht voor € 50, maar nu wil hij zijn aandeel graag verkopen. Hij informeert in zijn omgeving of er mensen zijn die zijn aandeel zouden willen kopen en Lisa blijkt bereid te zijn om het aandeel over te nemen voor € 50. Aangezien hij niemand anders heeft kunnen vinden gaat hij akkoord met deze prijs en het aandeel wordt verkocht voor € 50.

Na een tijdje besluit Lisa om het aandeel weer te verkopen en ook zij gaat kijken of er geïnteresseerden zijn. Dit keer blijkt zowel Piet als Klaas het aandeel te willen kopen. Piet gaat akkoord met € 50, maar als Klaas dit hoort denk hij “ho eens, zo snel gaat dat niet, ik wil het aandeel heel graag hebben en ik ben zelfs bereid om er € 60 voor te bieden!”. Dit vindt Lisa een prima idee en ze verkoopt het aandeel aan Klaas.

In het eerste voorbeeld, toen Jan zijn aandeel aan Lisa verkocht, was de vraag even groot als het aanbod, maar in het tweede voorbeeld, toen Lisa haar aandeel aan Klaas verkocht, was de vraag groter dan het aanbod. De prijs van het aandeel steeg omdat er slechts één aandeel te koop werd aangeboden, maar er waren twee mensen die het aandeel graag wilden kopen.

Laten we teruggaan naar het tweede voorbeeld en stel je nu eens voor dat Lisa zelf al een aandeel had van bedrijf A en dat zij die beide aandelen zou willen verkopen. Dit keer blijkt alleen Piet interesse te hebben en eigenlijk wil hij slechts één van die twee aandelen van Lisa kopen en hij wil er niet meer voor betalen dan € 40. Lisa wil graag van haar aandeel af en aangezien er geen andere geïnteresseerden zijn verkoopt ze het aandeel aan Piet voor € 40. In dit laatste voorbeeld was het aanbod groter dan de vraag en hierdoor daalde de prijs.

Prijsbepaling aandeel bij een beursgang

In het voorbeeld gingen we uit van bedrijf A van wie de aandelen al in de handel waren. Jan was hoogstwaarschijnlijk niet de eerste eigenaar van het aandeel en een vergelijkbaar spel van vraag en aanbod heeft al veel vaker plaatsgevonden voordat Jan het aandeel in handen kreeg. Hoe is dat spel dan ooit begonnen? Hoe wordt een aandeel gemaakt en hoe komt het aan zijn allereerste prijs?

Als een bedrijf geld nodig heeft, dan zijn er verschillende manieren om aan dat geld te komen. Bijvoorbeeld via een lening bij de bank of een overheidssubsidie, maar een bedrijf kan ook besluiten om de beurs op te gaan.

De allereerste keer dat een bedrijf aandelen uitgeeft heet de Initial Public Offering (IPO). Het bedrijf wordt in kleine stukjes verdeeld en beleggers krijgen de kans om één of meerdere stukjes van het bedrijf te kopen. De beleggers investeren in het bedrijf en doordat zij daadwerkelijk een stukje van het bedrijf kopen zijn zij daarmee mede-eigenaar geworden van het bedrijf. Een privaat bedrijf wordt hiermee een publiek bedrijf. Daarom wordt een beursgang ook wel “publiek gaan” genoemd.

Overigens is het mogelijk dat het private bedrijf al was onderverdeeld in aandelen, maar die aandelen waren nog niet publiek verhandelbaar op de beurs. Dit is onder andere het geval bij een familiebedrijf waarbij de aandelen gelijk verdeeld kunnen zijn, bijvoorbeeld onder drie verschillende broers.

Begeleiding IPO

Wanneer een bedrijf besluit publiek te gaan neemt het een investeringsbank in dienst die het IPO proces begeleidt. De investeringsbank treedt op als tussenpersoon om het bedrijf te adviseren en schat de waarde van het bedrijf in door middel van complexe formules en ingewikkelde waarderingstechnieken. Vervolgens kiest het bedrijf hoeveel aandelen ze wil verkopen en de geschatte waarde van het bedrijf wordt gedeeld door het aantal uit te geven aandelen.

De geschatte aandeelwaarde wordt aan het publiek gepresenteerd als een prijsmarge en de verwachting is dat de uiteindelijke prijs daartussen zal liggen. Vervolgens kunnen beleggers zich inschrijven om de eerste aandelen te kopen en hier begint het spel van vraag en aanbod. De vraag bepaalt de uiteindelijke prijs waarvoor de eerste aandelen zullen worden verkocht.

Voorbeeld prijsvorming aandeel bij IPO

We nemen opnieuw een kijkje bij bedrijf A. Een jaar of tien geleden besloot dit langlopende familiebedrijf in autobanden om de stap naar de beurs te wagen. De investeringsbank die het bedrijf analyseerde schatte de gehele waarde op € 10 miljoen. Het bedrijf had haar zaakjes al jaren goed op orde en aan de boekhoudcijfers te beoordelen zou ze de komende jaren gestaag door blijven groeien.

Bedrijf A besloot om 200.000 aandelen aan te bieden en de eerste aandelen gingen de deur uit voor € 50 per stuk. De schatting bleek in dit geval overeen te komen met wat de beleggers bereid waren te investeren in dit bedrijf.

Rond dezelfde tijd besloot bedrijf B om eveneens publiek te gaan. Dit was een jonge technologie start-up die nog maar nauwelijks winst maakte, maar er zat wel groei in de omzet. De investeringsbank schatte de waarde op € 5 miljoen. Ook dit bedrijf besloot om 200.000 aandelen aan te bieden. In dit geval bleek het publiek zo enthousiast te zijn dat de eerste aandelen, net als bij bedrijf A, voor € 50 verhandeld werden, ondanks de lagere schatting van de investeringsbank.

Bedrijf B bleek een grote groep fans te hebben die verwachtten dat het bedrijf grote sprongen voorwaarts zou gaan maken. In dit geval heeft de grote vraag naar de aandelen de prijs omhooggedreven. Hierdoor kan de prijs van het aandeel direct bij de beursgang hoger uitvallen.

Prijs en koers van een aandeel

Nadat de aandelen van een bedrijf publiek zijn geworden kunnen ze worden verhandeld op de effectenmarkten. Vanaf dat moment zal de prijs of ook wel koers van de aandelen voortdurend in beweging zijn. De actuele koers is de laatste prijs waarvoor een aandeel van eigenaar is gewisseld. Dit betekent echter niet dat dit ook de prijs is waartegen jij eenzelfde aandeel kunt kopen of dat dit de prijs is die jij krijgt wanneer jij besluit om jouw aandeel te verkopen.

De bied en laat prijs

Er is namelijk een verschil tussen de bied- en laatkoers. De biedkoers is het hoogste bedrag dat iemand op een bepaald moment voor een aandeel wil betalen. De laatkoers is het laagste bedrag waarvoor iemand op datzelfde moment een aandeel wil verkopen. De ruimte tussen de bied en de laat noemen we “de spread”, oftewel het verschil in prijs tussen de hoogste bieder en de laagste aanbieder.

Wanneer kopers en verkopers dezelfde verwachtingen hebben van een bedrijf, zal de spread klein zijn. De hoogste prijs die de ene belegger bereid is te betalen ligt dichtbij de laagste prijs waartegen de andere belegger bereid is om zijn aandeel te verkopen. In dit geval worden de aandelen makkelijk verhandeld.

Bij een hoge spread zullen de aandelen minder vaak worden verhandeld omdat kopers en verkopers het niet zo snel eens worden over de prijs. De hoogste prijs die de ene belegger bereid is te betalen ligt in dat geval verder weg van de laagste prijs waartegen de andere belegger bereid is om zijn aandeel te verkopen.

Het is ook mogelijk dat de biedkoers onder de laatkoers komt te liggen. Dit gebeurt wanneer veel mensen tegelijk een bepaald aandeel willen verkopen. Zij willen in dit geval zo graag van hun aandeel af dat ze bereid zijn om onder de biedprijs te gaan zitten. Met andere woorden, het aandeel wordt te koop aangeboden voor een prijs die lager is dan het hoogste bedrag dat de koper bereid is te betalen.

Voorbeeld biedt en laatprijs

We kijken nog eens naar bedrijf B uit ons vorige voorbeeld. Laten we zeggen dat op een bepaald moment de prijzen waartegen mensen bereid zijn hun aandeel te verkopen beginnen bij € 60. In dit geval is € 60 de laatkoers. Dit betekent dat verkopers wel meer, maar zeker niet minder dan € 60 voor hun aandeel zouden willen hebben.

Aan de kant van de kopers is de maximale prijs die men op dat moment voor een aandeel wil betalen € 58. In dit geval is de biedkoers dus € 58. Dit betekent dat kopers wel minder, maar liever niet meer willen betalen voor een aandeel dan € 58. Je ziet dat er hier een gat zit tussen de laagste verkoopprijs en de hoogste koopprijs van € 2. De spread, de ruimte tussen de bied en de laat, is in ons voorbeeld dus € 2. Als de kopers en verkopers elkaar niet in het midden vinden zal er geen koop plaatsvinden.

Factoren die de koers van een aandeel beïnvloeden

Dat de koers van een aandeel een spel is tussen vraag en aanbod weten we inmiddels. Maar waarom veranderen vraag en aanbod constant? Wanneer je van plan bent om in aandelen te investeren is het zinvol om iets meer te weten van deze factoren. Waardoor stijgt of daalt de koers van een aandeel en is dit te voorspellen?

Goede financiële resultaten

Als het financieel goed gaat met een bedrijf dan kan hierdoor de koers van het aandeel stijgen. De kopers verwachten dat het bedrijf ook in de toekomst zal groeien en dat zij daardoor winst kunnen behalen met hun investering. Andersom kan de koers van een bedrijf dalen wanneer het financieel niet goed gaat met het bedrijf. Aandeelhouders hebben minder of geen vertrouwen meer in het bedrijf en zij vrezen dat zij geen winst meer kunnen maken met hun investering. Zij verkopen het aandeel liever en steken hun geld vervolgens in een bedrijf waarbij zij verwachten dan hun investering wel winst maakt.

Enkel het feit dat het momenteel goed of slecht gaat met het bedrijf is niet wat de koers van een aandeel bepaalt, maar de manier waarop kopers of verkopers hierop reageren wel. Wanneer jij als individu een paar aandelen verkoopt zal dit nog niet veel invloed hebben op de prijs, maar als jij een grote investering of verkoop doet zal de stijging of daling van de prijs onmiddellijk zichtbaar zijn. Ook wanneer een hele grote groep individuen op hetzelfde moment aandelen probeert te kopen of verkopen zal ook nu het effect meteen te merken zijn. Vervolgens zullen andere kopers of verkopers reageren op de verandering in prijs en dit zal op zijn beurt hun koop of verkoopgedrag beïnvloeden.

Voorbeeld

Lisa heeft één aandeel van bedrijf B. Zij leest in het financiële jaarverslag van bedrijf B dat er in het afgelopen jaar veel minder winst is gemaakt dan in de jaren daarvoor. Ze ziet het somber in en besluit haar aandeel te verkopen. Deze verkoop heeft nog geen groot effect op de koers van het aandeel.

Jan daarentegen heeft 1000 aandelen van bedrijf B en ook hij trekt na het lezen van het jaarverslag een negatieve conclusie en verkoopt al zijn aandelen. Deze grote verkoop zal naar verwachting wel een duidelijk effect hebben op de prijs van het aandeel. Het is aannemelijk dat de koers zal dalen.

Piet heeft vijf aandelen van bedrijf B. Hij heeft het jaarverslag niet gelezen, maar hij leest wel in de krant dat de koerst drastisch is gedaald. Hij schrikt hiervan en besluit om zijn eigen aandelen te verkopen voordat hij nog meer verlies maakt.

Een dag later leest Klaas in de krant dat de koers van bedrijf B al twee dagen op rij flink is gedaald. Hij heeft vijf aandelen en hij weet niet zo goed wat hij moet doen. De koers is inmiddels zo laag geworden dat hij flinke verliezen moet accepteren als ook hij zijn aandelen zou verkopen. Hij besluit om de aandelen te houden en te hopen op betere tijden. Het is mogelijk dat de koers nog verder daalt en Klaas spijt krijgt, maar het is ook mogelijk dat bedrijf B interne veranderingen doormaakt waardoor investeerders weer vertrouwen krijgen in het bedrijf. Investeerders beginnen dan weer met kopen en ons voorbeeld voltrekt zich opnieuw, maar dan in omgekeerde richting.

Schandalen & andere gebeurtenissen

In het besproken voorbeeld was de financiële situatie van het bedrijf directe aanleiding om aandelen te verkopen. Het is ook mogelijk dat de koers van een bedrijf daalt wanneer er een schandaal heeft plaatsgevonden. Als een bedrijf zich schuldig maakt aan ernstige milieuvervuiling, dan kan dit de reputatie van het bedrijf zodanig schaden dat we dit terugzien in de koers van het aandeel.

Andersom kan  bij een farmaceutisch bedrijf een doorbraak zorgen voor een stijging van de koers. Een nieuw medicijn belooft meer omzet voor het bedrijf. Ook al is dit nu nog niet terug te zien in de cijfers van het bedrijf, beleggers wagen toch de gok omdat ze verwachten mee te kunnen liften op het toekomstige succes van het bedrijf.

Aandelen terugkopen

Bedrijven kunnen ook zelf direct invloed uitoefenen op de koers van hun bedrijf door grote delen van hun uitgegeven aandelen weer terug te kopen. Bij zogenaamde “stock buybacks” steekt een bedrijf een deel van de winst in het eigen bedrijf en koopt een deel van haar aandelen terug tegen de actuele marktprijs. Zoals we hebben gezien zal een grote aankoop de koers doen stijgen en zodoende heeft het bedrijf door de buyback zelf een koersstijging veroorzaakt.

Mocht het bedrijf de aandelen vervolgens weer willen verkopen tegen de hogere prijs dan heeft ze daarmee winst gemaakt zonder dat ze meer goederen hoefde te produceren.

Andere investeerders

Verder kan ook een aankondiging van een toonaangevende investeerder direct invloed hebben op de koers van een bedrijf. Als Warren Buffett meldt dat hij van plan is om aandelen van bedrijf A te kopen dan zal hierdoor de koers stijgen. Hetzelfde geldt voor Elon Musk die met zijn uitspraken op Twitter een vrijwel directe invloed heeft op de Bitcoin koers.

Markten & sectoren

Tot nu toe hebben we alleen gekeken naar de omstandigheden van een opzichzelfstaand bedrijf. Ieder bedrijf maakt ook deel uit van een bepaalde sector, maar ook van de markt als geheel. Als er veel auto’s worden verkocht, dan zullen er ook meer autobanden nodig zijn.

Wanneer de koers van een autofabrikant stijgt dan is het goed mogelijk dat deze koersstijging ook zichtbaar is in de koers van ons bedrijf A dat autobanden produceert. Of wanneer de overheid subsidie beschikbaar stelt voor meer technologie op scholen zal niet alleen ons bedrijf B hiervan profiteren, maar zou de koers van hun concurrent bedrijf C eveneens kunnen stijgen.

Verder kunnen natuurrampen de koers van een geheel land doen dalen of kan zelfs de globale economie een klap krijgen van een ramp waar de hele wereld mee te maken heeft. Dit laatste werd maar al te duidelijk tijdens de Corona pandemie. De markt als geheel maakte een koersdaling door, maar bij farmaceutische bedrijven steeg de koers juist.

Verhouding tussen waarde van het aandeel en waarde van het bedrijf

In onze voorbeelden is te zien dat de schommelingen van de aandelenkoers zich gedragen als een kettingreactie. Koersdaling maakt dat de koers nog meer daalt en koersstijging maakt dat de koers nog meer stijgt.

We proberen allemaal te voorspellen wat er gebeurt om hier als beleggers het meeste voordeel uit te behalen. Dit kan leiden tot speculatie en je kunt je vervolgens terecht afvragen hoe de waarde van een aandeel zich verhoudt tot de waarde van het bedrijf. Een grote vraag naar de aandelen van een bepaald bedrijf betekent dat het bedrijf hoger wordt gewaardeerd, maar dit betekent niet automatisch dat dit bedrijf waardevoller is.

Toch kan het voor jou als belegger zinvol zijn om de waarde van een bedrijf te analyseren door te kijken naar de koers. Jij wilt je keuze immers zo goed mogelijk onderbouwen wanneer je op het punt staat om te investeren. We gaan hier daarom nog kort in op de begrippen fundamentele en technische analyse.

Fundamentele analyse

Bij fundamentele analyse kijk je naar verschillende cijfers van het bedrijf. Je past hier enkele formules op toe en je kunt de uitkomsten vergelijken met andere bedrijven uit de sector. Zo kan je zien hoe het bedrijf presteert in verhouding tot andere bedrijven.

Het is niet interessant om enkel de koers te vergelijken met de koers van een ander bedrijf en daaruit te concluderen welk van de twee meer waard is. Om hier iets zinnigs over te kunnen zeggen moet je weten hoeveel aandelen een bedrijf heeft uitgegeven. Dan kun je de koers vermenigvuldigen met het aantal uitstaande aandelen en dit levert het marktkapitaal op.

We gaan pas echt analyseren wanneer we de winst per aandeel berekenen (WPA). Dit doe je simpelweg door de winst te delen door het aantal uitstaande aandelen. Vervolgens kan de WPA gebruikt worden voor verdere berekeningen en de koers-winstverhouding (K/W) is hier slechts één voorbeeld van.

De K/W kan berekend worden door de prijs van een aandeel te delen door de WPA. Natuurlijk hoef je niet zelf aan het rekenen te slaan. Je kunt deze cijfers vaak terugvinden binnen je effectenrekening.

Wil je meer weten over fundamentele analyse? In onze special over fundamentele analyse lees je alles wat je nodig hebt om direct succesvol aan de slag te gaan met deze analysevorm:

Technische analyse

Bij technische analyse worden er allerlei statistieken losgelaten op het verloop van de koers. Er wordt hierbij niet gekeken naar onderliggende cijfers of hoe het bedrijf presteert in vergelijking met andere bedrijven in de sector. Bij technische analyse kijk je naar patronen in de koers uit het verleden en je probeert hiermee de koers van de toekomst te voorspellen. Net als WPA of K/W kun je bij je (online) broker allerlei grafieken inzien die je kunnen helpen bij een weloverwogen keuze als je wil gaan investeren.

Wil je meer leren over technische analyse? Lees dan onze special over het onderwerp:

Tot slot

Via een aantal voorbeelden hebben we inzichtelijk gemaakt hoe vraag en aanbod de koers van een aandeel sturen en dat diverse onderliggende motieven het gedrag van kopers en verkopers kunnen beïnvloeden. We hopen dat jij hiermee een beter beeld hebt van hoe de effectenmarkt functioneert en hoe de prijs van een aandeel tot stand komt. Heeft dit artikel je geholpen of zou je er nog meer over willen weten? We horen het graag!

Geraadpleegde bronnen:

• https://www.degiro.nl/leren-beleggen/beleggersacademie/beginner-cursus/de-waarde-van-een-aandeel
• https://www.investopedia.com/articles/financial-theory/11/how-an-ipo-is-valued.asp#:~:text=An%20IPO%20valuation%20is%20the,value%20of%20a%20company’s%20shares.&text=A%20company%20will%20usually%20only,companies%20had%20massive%20IPO%20valuations
• https://nl.livingeconomyadvisors.com/356-what-is-the-ipo-processhttps://nl.livingeconomyadvisors.com/356-what-is-the-ipo-process
• https://www.investopedia.com/ask/answers/how-companys-stock-price-and-market-cap-determined/#:~:text=After%20a%20company%20goes%20public,factors%2C%20the%20price%20will%20increase
• https://www.ig.com/nl/aandelen/ipos/wat-is-een-ipo#information-banner-dismiss
• https://www.binck.nl/kennis/begrippenlijst/spread
• https://www.angelbroking.com/knowledge-center/share-market/how-share-price-is-calculated
• https://www.thebalance.com/how-stock-prices-are-determined-358144
• https://www.thebalance.com/why-do-stock-prices-fluctuate-356347
• https://www.investopedia.com/articles/basics/04/100804.asp
• https://www.investopedia.com/articles/02/041702.asp
• https://www.investopedia.com/ask/answers/042015/why-would-company-buyback-its-own-shares.asp#:~:text=Stock%20buybacks%20refer%20to%20the,among%20public%20and%20private%20investors.
• https://www.investopedia.com/investing/using-price-to-book-ratio-evaluate-companies/#:~:text=Price%2Dto%2Dbook%20value%20(,expressed%20on%20the%20balance%20sheet
• https://www.degiro.nl/leren-beleggen/beleggersacademie/beginner-cursus/eerste-aandeel-kiezen
• https://www.investopedia.com/articles/investing/110613/market-value-versus-book-value.asp
• https://finance.zacks.com/advantages-mathematical-model-investing-11002.html
• https://www.axento.nl/beleggen-uitleg-en-tips/wat-betekent-waardering-en-hoe-waardeer-je-een-aandeel/#:~:text=De%20intrinsieke%20waarde%20van%20een%20aandeel%20wordt%20ook%20wel%20de,door%20het%20aantal%20uitstaande%20aandelen

Auteur

Over Alex Mostert

Al toen ik 16 was kocht ik stiekem mijn eerste aandeel. Ondertussen beheer ik beleggen.info al meer dan 10 jaar en help ik mensen graag bij het bereiken van 'financiële vrijheid'. Na een studie bedrijfskunde en psychologie heb ik mij volledig toegelegd op ondernemen: de helft van de tijd in Nederland & de helft van de tijd in het buitenland. Lees hier meer over mij & maak kennis! Laat ook vooral een reactie achter onder het artikel!