Psychologie & beleggen: voorkom deze valkuilen

Wanneer je betere resultaten wilt behalen met beleggen, kan je veel leren van de sociale psychologie. In dit artikel bespreken we enkele bekende psychologische concepten. Door een goede mindset toe te passen op je beleggingen, kan je veelvoorkomende valkuilen tegengaan.

Kwaliteit = niet een hoge prijs

Eén bekende valkuil waar veel beleggers in trappen, is dat ze een hoge prijs gelijkstellen aan kwaliteit. Dit zie je ook vaak bij wijnkenners: dezelfde wijn wordt als beter ervaren wanneer deze duurder wordt verkocht. Verrassend genoeg lijkt hetzelfde te gelden voor beleggingsfondsen.

Uit onderzoek kwam namelijk naar voren dat bij een vergelijking tussen identieke beleggingsfondsen, lang niet iedereen de voordeligste optie koos. Zeker bij lastige keuzes zijn mensen nog wel eens geneigd om de dure optie te kiezen, omdat dit voor kwaliteit zou staan.

In de praktijk valt dit tegen: bij gelijke beleggingsfondsen moet je natuurlijk altijd voor de voordeligste optie kiezen. Maar ook in de bredere zin zijn de duurdere fondsen lang niet altijd de beste. Het lukt namelijk maar weinig fondsen om de markt te verslaan en doordat de beheerkosten hoger liggen, moet je een hoger rendement behalen om het de moeite waard te maken.

Het is dan ook slim om zelf in ETF’s te investeren: op die manier hoef je geen geld over te maken naar een fondsbeheerder en kan je toch profiteren van de ontwikkelingen op een bepaalde markt. In het onderstaande overzicht zie je direct bij welke brokers je terecht kunt:

Broker	Kosten	Aanmelden
	Investeren in aandelen & ETF's. Verdien tot 8,7% aan rente over je storting + gratis demo.	Aanmelden
	€0 aan kosten per aandeel. Je kapitaal loopt risico. Andere kosten van toepassing.	Aanmelden
	Beleg gratis in bekende ETF's & investeer goedkoop in aandelen	Aanmelden
	Voor €2,99 per maand commissievrij beleggen	Aanmelden
Vergelijken?	Vergelijk direct de beste brokers & open een gratis demo!	Demo openen

Overmoed komt voor de val

Een andere psychologische valkuil voor beleggers, is dat ze te moedig worden. Dit komt vooral voor bij beleggers die enkele successen hebben binnengehaald. Tijdens de coronacrisis zijn veel nieuwe beleggers begonnen met beleggen. Wanneer je in de dip aandelen hebt gekocht, dan was het bijna onmogelijk kom te falen aangezien alle aandelen omhoog schoten.

Een vergelijkbare situatie is echter geen goed voorbeeld van een gemiddelde markt. Aandeelkoersen zullen niet eeuwig stijgen en als belegger moet je dan ook niet overmoedig worden. Je bent waarschijnlijk geen betere belegger dan je buurman; het is daarom aan te raden om je risico’s altijd slim te beheren.

Spreid bijvoorbeeld je kansen door te beleggen in aandelen van bedrijven die genoteerd zijn in verschillende sectoren. Investeer bijvoorbeeld niet alleen in hippe technologieaandelen: dit soort aandelen zijn veel volatieler waardoor je al snel een goot deel van je inleg kunt verliezen.

Ook een grappig feitje is dat we vaak een selectief geheugen hebben: de successen delen we graag met vrienden, terwijl de mislukkingen vergeten om ons ego te beschermen. Het gevolg? Iedereen in onze omgeving is een briljante belegger. Neem de verhalen van de mensen om je heen dan ook met een korreltje zout en onderzoek goed of je jezelf niet voor de gek houdt.

Meer dan 50% gelooft dat ze slimmer zijn dan gemiddeld; maar dit is statistisch gezien onmogelijk. Misschien is het als belegger juist slim om ervan uit te gaan dat je dommer bent dan gemiddeld…

Volg niet altijd de kudde

Mensen zijn kuddedieren: het voelt dan ook goed om met de massa mee te bewegen. De massa heeft het echter niet altijd bij het juiste einde. Een goed voorbeeld hiervan is de tulpenmanie in 1600: op een gegeven moment kon je voor één tulp een grachtenpand kopen. Zeker bij nieuwe technieken die we nog niet goed begrijpen zie je vaak bubbels ontstaan.

Ga daarom nooit alleen uit van een hype en vraag jezelf altijd af waarom je in een aandeel zou moeten investeren. Als speculant kan je leuk profiteren van een forse stijging van ‘lucht’, maar het zijn zeker geen slimme lange termijn investeringen.

Beleg daarom altijd volgens een plan en let er goed op dat je niet in de FOMO of fear of missing out valkuil trapt. Je zult niet de eerste zijn die een fortuin verliest door mee te willen doen in het volgende grote ding.

Bekijk nummers in detail

Goochelen met nummers: het werkt! Wanneer je op een menukaart een gerecht van 300 euro verkoopt, lijkt de optie van 30 euro plotseling niet meer zo duur. Bedrijven begrijpen dit als geen ander en spelen daarom graag met de financiële gegevens die ze uitbrengen.

Boekhoudkundig gezien kan je flink sjoemelen, spelen of zelfs bedriegen: duik daarom echt het diepe in wanneer je erover nadenkt om te beleggen in een bedrijf. Zelf vraag ik me altijd af of het bedrijfsmodel ook over 10,20 of 30 jaar nog werkt. Alleen als ik hier ja op kan antwoorden, overweeg ik een investering.

Durf toe te geven dat je fout zit

In de psychologie spreken we ook wel eens van een anchor trap. Het kan soms erg lastig zijn om toe te geven dat je verkeerd zit; zeker wanneer je al veel geïnvesteerd hebt in het alternatief. Dit is ook hoe mensen bijvoorbeeld keer op keer inzetten op een verliezende boxer.

Als slimme en succesvolle belegger is het belangrijk om flexibel te zijn. Het getuigt juist van kracht wanneer je durft toe te geven dat je aan het verkeerde einde zat: juist op die manier pas je je aandelenportfolio slim aan en ga je mee met de tijd.

Verleden is niet de toekomst

Een andere veelgemaakte psychologische fout, is er vanuit gaan dat het verleden de toekomst bepaald. Ken je de irritante spotjes waar ze zeggen resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Wel die spotjes zijn er voor een reden!

Juist wanneer iets enorm stijgt kan je er vanuit gaan dat dit niet eeuw doorgaat. Mensen nemen op een gegeven moment hun winst.

Een ander grappig fenomeen is dat mensen vaak minder risico nemen wanneer hun beleggingen goed presteren en meer risico’s wanneer het slecht gaat. Vaak kan een portfolio in het eerste geval wel wat extra investeringen gebruiken terwijl je in het tweede geval misschien extra voorzichtig moet zijn.

Prospect theorie: risicoaversie

Volgens de prospect theorie hebben we allemaal een sterke risicoaversie. Het overgrote deel van de mensen zal bij een experiment eerder voor de veilige optie kiezen; zelfs wanneer dit rationeel gezien slechter uitpakt.

Denk hierbij de keuze tussen een kans van 90% op € 10 en een kans van 10% op € 0 of een kans van 50% op € 100 en een kans van €50% op 0. Het tweede scenario heeft een hogere waarschijnlijke opbrengst.

Toch zullen veel mensen eerder voor de eerste optie kiezen. Dit komt doordat mensen over het algemeen eerder geneigd zijn om verliezen uit de weg te gaan dan om winsten te behalen. Wanneer je je bewust bent van de consequenties van deze theorie kan je een sterkere beleggingsstrategie hanteren.

Schakel de emoties bij het beleggen uit door al van tevoren vast te stellen op welk moment je je verlies neemt en op welk moment je winst neemt. Dit kan door middel van de zogenaamde stop loss en take profit. De grootste fout die beleggers regelmatig nemen is het te vroeg afkappen van lopende winsten en het niet nemen van verlies waar dat juist nodig is. Jij nu niet, en dat maakt het dat je betere resultaten zult behalen met je beleggingen!

Focussen op bevestigen van je wereldbeeld

Een andere fout die mensen keer op keer maken is het zoeken naar bevestiging van hun eigen wereldbeeld. We gaan zelden op zoek naar informatie die tegen ons perspectief ingaat; doorgaans gaan we vooral op zoek naar informatie die overeenkomt met onze manier van denken. Als belegger is dit natuurlijk gevaarlijk!

We noemen deze bias ook wel de confirmation bias waarbij we alleen op zoek gaan naar de informatie die klopt met onze voorspelling. Vaak maken we intuïtief een voorspelling en doordat we alleen openstaan voor informatie die daarmee overeenkomt, zien we niet dat de investering wellicht helemaal niet zo sterk is. Probeer daarom altijd zo objectief mogelijk verschillende perspectieven te benaderen en probeer een systeem te gebruiken bij het selecteren van de aandelen waarin je gaat beleggen.

Bovendien krijgt negatieve informatie binnen onze hersenen een sterker gewicht mee. Hierdoor maken we eerder een beslissing op basis van negatieve informatie dan op basis van positieve informatie. Dit is contraproductief; bij een enorme daling  is een enorme stijging daarna goed mogelijk. Houd daarom je ogen en oren open en zorg ervoor dat je de beste resultaten behaald met je beleggingen.

Zorg voor een systeem!

Feit is dat er allerlei systemen in onze hersenen zitten die ons ego wellicht beschermen, maar die ook contraproductief zijn voor onze resultaten als belegger. Het is daarom belangrijk om voordat je gaat beleggen een systeem vast te stellen. Schrijf op papier onder welke situaties je bepaalde aandelen koopt, wanneer je ze weer verkoopt en op welke manier je om zult gaan met risico’s.

Juist door met een systeem te werken en door je bewust te zijn van de verschillende psychologische mechanismen die je kunnen tegenwerken, kan je ervoor zorgen dat je beslissingen neemt op basis van ratio in plaats van op basis van emotie.

Case study: rendementen van meer dan 100%

Veel mensen nemen genoegen met een rendement van enkele procenten: ‘ach, het is toch meer dan ik op mijn spaarrekening ontvang’ hoor je dan ook veel mensen zeggen. Dat is allemaal leuk en aardig, maar op die manier profiteer je niet maximaal aangezien het zeker mogelijk is om veel hogere rendementen te behalen.

Hierbij kan je gebruikmaken van massapsychologie: mensen hebben vaak een sterke neiging om uit te gaan van eenvoudig beschikbare informatie, dit heet ook wel de availability bias. Wanneer een bedrijf op een slechte manier in het nieuws komt krijg je dan ook snel dat mensen massaal het aandeel gaan verkopen; juist doordat deze informatie vervolgens zo beschikbaar is volgen steeds meer mensen zonder dat daar noodzakelijk een achterliggende reden voor is.

Zelf profiteer ik altijd van dit soort massapsychologie waardoor ik betere resultaten behaal met mijn individuele beleggingen dan de meeste Nederlanders. Een tijdje geleden was er bijvoorbeeld een regulatie probleem bij een online broker: Plus500. De toezichthouder blokkeerde verscheidene rekeningen tijdelijk omdat er een administratief probleem was bij het bedrijf: er was dus duidelijk sprake van een vertrouwenscrisis.

Voorspelbaar als mensen zijn zag je dan ook direct een rally omlaag. Toch was het bedrijf nog steeds erg winstgevend en keerden ze hoge dividenden uit. De problemen werden snel verholpen en de koers stond nog steeds enorm laag. Ik kocht dan ook direct voor ruim € 10.000 aan aandelen Plus500 en binnen enkele maanden is dit bedrag ruim verdubbeld!

Conclusie: hoe rationeel zijn beleggers eigenlijk?

Traditionele economische theorieën laten ons geloven dat we volledig rationeel zijn. Toch gaat het regelmatig mis: bubbels ontstaan en knappen maandelijks. Dit kan soms rampzalige gevolgen hebben: denk bijvoorbeeld aan de kredietcrisis of de dot com crisis.

Zelf geloof ik dan ook niet dat alle informatie juist in de beurskoersen zit verwerkt. Beleggers handelen namelijk lang niet altijd rationeel op basis van objectieve informatie. Iedereen heeft een ego en wanneer het een lange tijd goed gaat, is het makkelijk om te geloven dat je briljant bent en dat de winst maar blijft opstapelen.

Onthoud dat mensen ook maar mensen zijn (jij ook ja) en dat we maar beperkt rationele keuzes maken. Neem jezelf daarom in bescherm en maak verstandige beleggingsbeslissingen op basis van een plan of systeem dat je opstelt op een rustig moment. Op die manier voorkom je dat je in the heat of the moment gekke dingen gaat doen.

De beste manier om met dit soort psychologische valkuilen om te gaan, is door te onthouden dat ze bestaan. Doe soms een realitycheck en blijf met beide benen op de grond. Dat is beter voor je beleggingsresultaten en leuker voor je omgeving!

Auteur

Over Alex Mostert

Al toen ik 16 was kocht ik stiekem mijn eerste aandeel. Ondertussen beheer ik beleggen.info al meer dan 10 jaar en help ik mensen graag bij het bereiken van 'financiële vrijheid'. Na een studie bedrijfskunde en psychologie heb ik mij volledig toegelegd op ondernemen: de helft van de tijd in Nederland & de helft van de tijd in het buitenland. Lees hier meer over mij & maak kennis! Laat ook vooral een reactie achter onder het artikel!